Сённьня — Дзень салідарнасці журналістаў.
На Міжнародны дзень салідарнасці журналістаў, бадай, ніхто
з калегаў не забывае ўзняць тост. А ці кожны памятае вытокі
гэтай каляндарнай даты?
Наўмысна пазбягаю слова «свята». Хутчэй гэта мемарыяльны
дзень. Ён абраны ў 1958 годзе кангрэсам Міжнароднай арганізацыі
журналістаў на знак памяці пра загіблага ў фашыстоўскай
катавальні Юліуса Фучыка.
Мы не проста ўшаноўваем подзвіг нязломнага публіцыста, аўтара
слыннага «Рэпартажу з пятлёй на шыі». Пафас Міжнароднага
дня салідарнасці журналістаў скіраваны супраць любых рэпрэсій,
якія, на жаль, і сёння абрынаюцца на людзей адной з самых
небяспечных гуманітарных прафесій. Каб цвярдзей супрацьстаяць
цемрашалам, нам варта шчыльней гуртавацца.
Беларусь, паводле свежага дакладу праваабарончай організацыі
«Фрыдам Хаус», фігуруе ў ліку самых рэпрэсіўных краінаў
свету — побач з Гаіці, Зімбабве, Кітаем, Кубай, Лівіяй,
Паўночнай Карэяй, Суданам, Туркменістанам, Узбекістанам,
Эрытрэяй...
Заўважце: іншых еўрапейскіх дзяржаў у пераліку няма. Беларусь
— сапраўды «чорная дзірка» кантынента, адметнага панаваннем
дэмакратычнага ладу. Тутэйшыя ўлады здабылі сабе герастратаву
славу ўжываннем адмысловага арсеналу задушэння вольнага
слова — ад пагібельных для выданняў штрафаў да адпраўкі
журналістаў на «хімію».
Гэты арсенал не зачахлёны і па сёння. Таму беларускія незалежныя
журналісты працягваюць пісаць свае рэпартажы з метафарычнай
(і то дзякуй богу!) пятлёй на шыі.
Тыя, хто піша не на загад вярхоў, адчуваюць, бы вяроўку
на горле, пагрозу судовых пазоваў ад прадстаўнікоў высокага
чынавенства. А таксама пагрозу быць збітым ці трапіць у
пастарунак падчас гарачых вулічных падзеяў (што масава здаралася
на выбары мінулай вясною). І нават пагрозу загрымець за
краты паводле артыкулу аб дыскрэдытацыі Рэспублікі Беларусь.
Актывізаваліся і тыя групоўкі (або выкарыстальнікі іх
брэнду), што, мусіць, нераўнадушныя да ідэйнай спадчыны
катаў Юліуса Фучыка. Злавесныя лісты атрымалі не так даўно
ў рэдакцыі «Витебского курьера М» і баранавіцкай газеты
«Intex-press».
А тым часам былы міністр унутраных спраў на старонках
выдання, арыентаванага на супрацоўнікаў МУС, заклікае засвоіць
рацыянальнае зерне з «кодэксу гонару афіцэра», напісанага...
Адольфам Гітлерам!
Але на гэта ў высокіх кабінетах — нуль увагі. Затое маракуюць,
як спрытней прыціснуць рэшту непадкантрольных медыяў ды
іх супрацоўнікаў. Незалежная журналісцкая супольнасць адсечана
ад працэсу падрыхтоўкі зменаў у медыя-заканадаўства. Між
тым з вуснаў чынавенства гучаць заявы, што наводзяць на
трывожныя думкі. Напрыклад, пра намер «упарадкаваць» найболей
вольную на сёння сферу Інтэрнэту. Як у нас умеюць «упарадкаваць»,
мы добра вывучылі на ўласнай скуры.
Што ж да прафесійнай салідарнасці, то гэта праблема сама
па сабе складаная. Бо ў любой творчай супольнасці дзейнічае
моцны канкурэнтны чыннік. «Уваткнуць кнот» — справа гонару.
Але ж у айчыннай журналістыцы найперш дзейнічае іншы чыннік
— палітычны. І падзяляюцца працаўнікі нашага цэху не паводле
таленту, а паводле прынцыпу лаяльнасці. Свежы прыклад такой
палітыкі — правядзенне 3 верасня фестывалю кнігі і прэсы
ў Паставах. Дзеячы пры пасадах палічылі, што недзяржаўным
медыям там няма чаго рабіць. Як казаў герой Ільфа і Пятрова:
«Кіса, мы з табой чужыя на гэтым свяце жыцця!».
Тым, хто працуе ў незалежнай прэсе, не варта, аднак, паддавацца
барыкаднай псіхалогіі. Насамрэч у прафесійнай журналістыкі
— агульныя крытэры. І ў дзяржаўных СМІ працуе шмат таленавітых,
сумленных калегаў, якія цураюцца прапагандысцкага бруду.
Зрэшты, тыя, хто ліжа пяткі начальству і топчацца па рэбрах
ягоных непрыяцеляў, — таксама, прызнаем, адмыслоўцы, нават
віртуозы. Толькі іншага профілю. Так што сённяшняя дата
— не іх дзень.
А мы ўздымем келіхі за тое, каб не было ніякіх петляў
на горле незалежнай прэсы.
Алесь Уладамірскі
|